Niels van Oort (TU Delft) over het verschil tussen hype en realiteit
en hoe overheden MaaS succesvol kunnen uitrollen in hun stad en regio
We bevinden ons in een spannende tijd qua mobiliteit. Er wordt volop geëxperimenteerd met elektrische auto’s, zelfrijdende taxi’s en in veel steden wil men zoveel mogelijk (diesel)auto’s gaan weren.We vragen af hoe we ons gaan bewegen over pak hem beet 10-15 jaar. Is dat met een zelfrijdende auto, elektrische fiets of een combinatie afgestemd op wat je op dat moment nodig hebt? Mobility as a Service (MaaS) is in opkomst en is een concept waarin reizigers de beste vervoersoplossing kiezen en betalen om van A naar B te komen. De techniek is er dus al maar de grote uitdaging voor veel steden ligt in de vertaling van techniek naar beleidsdoelstellingen en realistische MaaS plannen. Belangrijke vragen hierbij zijn: Hoe ga je om met belangen van betrokken partijen? Welke afspraken maak je met partners? En wie neemt hier regie in? Dit vereist nieuwe vormen van Publiek Private Samenwerking. PPS Netwerk Nederland vroeg Niels van Oort (Assistant Professor Smart Public Transport Lab, TU Delft) naar de voordelen van MaaS, wat de ervaringen tot nu toe zijn en de do’ en don’ts voor overheden om MaaS succesvol uit te rollen.
Wat zijn de grootste ontwikkelingen in mobiliteit op dit moment?
Op dit moment zien we een drietal belangrijke ontwikkelingen. De eerste is de elektrificatievan auto’s en bussen, maar ook van fietsen, waardoor mobiliteit onder andere schoner en stiller wordt. Het tweede is autonomieoftewel de opkomst van zelfrijdende voertuigen. En het derde is deelmobiliteitwaarin wij auto’s en fietsen gaan delen. Als we het hebben over deelmobiliteit, dan is de link met MaaS snel gemaakt. Twee bijbehorende factoren zijn het koppelen van gebruikersdata en een platform (bijvoorbeeld een app) om toegang te krijgen tot beschikbare mobiliteit, reisinformatie en betaling. MaaS biedt toegang tot een mix van vervoersmiddelen die via een geïntegreerd platform een optimum moeten bieden voor persoonlijk vervoer. Het is vraaggestuurd en creëert een hele andere kijk op mobiliteit. Er moet wel onderscheid worden gemaakt tussen wat hype is en wat je er echt mee kan.
“Er moet onderscheid worden gemaakt tussen wat hype is en wat MaaS nu echt kan”
Wie zijn de gebruikers van MaaS?
Dat is een goede vraag, want dat zijn niet per definitie alle reizigers. De gebruiker van MaaS is in mijn ogen de multimodale reiziger, die open staat voor verschillende vervoersmiddelen. Dat is niet de verstokte automobilist, want MaaS vraagt om een andere, meer duurzame en economische, manier van reizen en dat is niet perse altijd zo snel mogelijk van A naar B.
Wat zijn de voordelen van MaaS?
Het grote voordeel van MaaS is dat je mobiliteit kunt afnemen als een dienst. Je hoeft in principe geen fiets of auto meer te bezitten, slechts een telefoon met daarop een app. Dat kan je geld besparen, biedt mogelijkheden voor verduurzaming en een enorme bewegingsvrijheid.
Vanuit het perspectief van gemeenten en provincies is MaaS een middel om de stad duurzaam en economisch vitaal te maken. MaaS biedt potentie voor duurzaam verkeer, een stimulans voor OV en fietsen, en kan zorgen voor minder auto’s waardoor de stad bereikbaarder, veiliger en leefbaarder wordt. In het landelijk gebied waar OV juist onder druk staat gaat het vooral om betrouwbaarheid van reistijd waar MaaS kan zorgen voor een efficiëntere dienstverlening. Dat is goedkoper en duurzamer. Kijk als opdrachtgever vooral wat relevant en passend voor de desbetreffende opgave.
“MaaS is een uitstekend middel om steden duurzaam en economisch vitaal te maken”
Zijn er al concrete voorbeelden van MaaS?
Het idee van MaaS komt uit de markt, is ontstaan in Scandinavië en breidt zich inmiddels uit in andere steden en landen. Een concreet voorbeeld is de MaaS app ‘Whim’. Reizigers hebben hiermee viaéén app toegang tot taxi’s, openbaar vervoer, deelsystemen en andere mobiliteitsoplossingen. Whim is al gelanceerd in Helsinki en kijkt ook naar Nederland. MaaS en deelsystemen zijn niet per definitie een succes. Een voorbeeld is China waar ze een aantal jaren geleden zijn begonnen met deelfietsen. Echter was het aanbod van fietsen niet goed afgestemd op het gebruik. In veel steden ontstond een enorme overlast van fietsen met als gevolg dat gemeenten de fietsen weghaalden en dumpten op ‘fietsbegraafplaatsen’. Alle aspecten, waaronder ruimtelijke kwaliteit, economie, duurzaamheid en gelijkheid moeten in goede harmonie zijn met mobiliteit. In Nederland starten 7 Maas-pilotprojecten waarin we gaan leren wat wel en niet werkt.
Waar liggen kansen en wat is de rol van overheid en markt om die kansen te benutten?
MaaS is mobiliteit in zijn totaliteit. Daar liggen enorme kansen maar tegelijkertijd ook grote uitdagingen voor gemeenten. Want hoe ga je al die vervoersdiensten aan elkaar knopen? Welke data heb je daarvoor nodig, van wie is die en hoe ga je die aan elkaar koppelen? Wie neemt hiervoor de eerste stap? Welke belang hebben vervoersmaatschappijen hierin? En welke rol kan en moeten overheden hierin nemen.
Gemeenten en provincies zijn zich er inmiddels van bewust dat MaaS een onomkeerbare ontwikkeling is waar steeds meer vraag naar is en waar je wat mee moet doen. Zij zullen hierin een regulerende of stimulerende rol moeten gaan spelen en MaaS zo goed mogelijk laten aansluiten op hun eigen beleidsdoelstellingen om daarmee de voordelen ervan te benutten.
“MaaS is een onomkeerbare ontwikkeling waar overheden pro-actief op moeten inspelen”
Om de voordelen te benutten is het belangrijk om van te voren verwachtingen te managen op basis van eigen beleidsdoelstellingen. Oftewel wat wil ik voor mijn stad en regio op het gebied van mobiliteit, veiligheid, bereikbaarheid, duurzaamheid en gezondheid? De potentie van MaaS zit in een goede mix van deze factoren. Daarvoor is data en een platform nodig waar vraag en aanbod elkaar kunnen vinden. Ook gebruikers moeten goed in kaart worden gebracht. Tot slot moet er genoeg aanbod zijn van vervoersmiddelen en -systemen die aansluiten op de vraag. Hiervoor zetten steeds overheden vaker in op vormen van PPS (Publiek Private Samenwerking) om de markt uit te dagen met creatieve en concrete oplossingen te komen.
Hoe kunnen overheden zich zo goed mogelijk voorbereiden op de juiste uitrol van MaaS?
Techniek alleen is niet de grootste uitdaging van MaaS, maar ook hoe je je totale mobiliteit organiseert, binnen de eigen organisatie en met betrokken partijen en stakeholders.Daarvoor is een goede voorbereiding essentieel. Een gemeente of provincie zal in eerste instantie moeten weten: Wat is mijn visie op de stad en regio? Wat zijn mijn beleidsdoelstellingen? Hoe kan ik samen met de markt en de gebruiker hier de juiste invulling aan geven? En wat maakt mij een aantrekkelijke opdrachtgever voor de markt?
“Betrek markpartijen vroegtijdig en zet in op vormen van Publiek Private Samenwerking om creatieve oplossingen uit de markt te halen ”
Daarbij is het belangrijk te weten wat MaaS precies inhoudt en hoe het werkt, want er zijn namelijk vele definities en vormen. Zorg daarbij voor heldere doelstellingen en niet alleen op het gebied van mobiliteit maar ook op het gebied van duurzaamheid, veiligheid en leefbaarheid, want MaaS kan waardevol zijn voor deze combinatie. En betrek marktpartijen vroegtijdig bij plannen, wees niet bang om kennis te delen.
Tot slot is multimodaliteit een onderbelicht vakgebied, dat dwars door eigen organisaties heen gaat. Een thema zoals MaaS gaat gaat namelijk niet alleen over infrastructuur maar ook over duurzaamheid, de openbare ruimte etc. Het ‘raakt’ meerdere afdelingen en vraagt om een integrale en multimodale werkwijze waarbij niet de ligt op losse projecten maar op de hele stad. Daarvoor zullen overheden teams moeten samenstellen met personen die de juiste competenties hebben, o.a. pro-actief, communicatief en vraaggestuurd, om MaaS succesvol uit te rollen. Het is en blijft uiteindelijk mensenwerk.
Wilt u op de hoogte blijven van de ontwikkelingen op het gebied van MaaS en onze publicaties hierover en/of of heeft u zelf ervaringen die u wilt delen stuur dan a.u.b. een email naar info@ppsnetwerk.nl o.v.v. MaaS of bel ons op 030-3039760
Masterclass Mobility as a Service (MaaS): Hoe MaaS inzetten voor een bereikbare, leefbare en veilige stad en regio? – 27 juni 2019 (09.00-17.00, Lokaal Victoria, Zeist)
Voor gemeenten en provincies die hun projectorganisatie startklaar willen maken
voor de juiste uitrol van MaaS
PPS Netwerk Nederland organiseert op 27 juni 2019 i.s.m. TU Delft, HAN, Movares en ResetManagement een Masterclass Mobility as a Service (MaaS).In één dag maken wij een inhoudelijke analyse waarin wij de laatste theorie en kennis rondom MaaS koppelen aan uw eigen project(en) en organisatie. Hiermee krijgt u inzichtelijk hoe u zich het beste kan voorbereiden, met welk team, hoe u intern en met externe partijen het beste samenwerkt, wat de te nemen stappen zijn en waar voor u mogelijke aandachtsgebieden en verbeterpunten liggen. De opleiding is bedoeld voor o.a. beleidsadviseurs en projectmanagers/leiders van gemeenten en provincies.
Klik hier voor meer informatie over deze Masterclass.
Nee hoor, het is ook niet “het organiseren van een duurzame en bereikbare stad en regio” – al is dat zeker beter dan de techniek centraal stellen. Wat is MaaS dan wel? Heel simpel: voor het eerst in de geschiedenis van het OV wordt de individueel kiezende mobilist centraal gesteld. De huidige techniek/verkeers/vervoerswetenschap plus RO-discipline stellen altijd het *collectieve* perspectief en het aanbodsgedreven productdenken centraal. En dat is een fundamentele denkfout. Het gaat om de verplaatsing van de klant. En dat is geen product, maar een individuele dienst. Vervoer is wat de vervoerder doet. Vervoerskundig denken is dus per definitie technocratisch denken vanuit het eigen aanbodsperpsectief, ipv vanuit de mobiliteitswensen & verlangens van de kiezende burger. MaaS-denken is denken vanuit de echte dienst: van A naar B.