[caption id="attachment_6075" align="alignleft" width="198"] Erik Visser, AT Osborn[/caption] Nederland is bezig met de energietransitie, met enorme gevolgen voor de economie en de fysieke leefomgeving. In hoog tempo ontstaan alternatieve vormen van energieopwekking, wijzigt de energiedistributie en worden besparingsmaatregelen getroffen. Gemeenten kunnen vanaf 2021 de instrumenten van de Omgevingswet inzetten voor het realiseren van doelstellingen voor de transitie. Bijvoorbeeld door het juridisch vastleggen van koolstofbudgetten en het aardgasvrij en energiezuinig maken van bestaande wijken. Klimaatdoelstellingen In het wetsvoorstel Klimaatwet worden klimaatdoelstellingen juridisch verankerd door per sector de maximale CO2-uitstoot vast te leggen, waarna dit plafond periodiek omlaag gaat. Deze koolstofbudgetten binden…
[caption id="attachment_6075" align="alignleft" width="198"]
Erik Visser, AT Osborn[/caption]
Nederland is bezig met de energietransitie, met enorme gevolgen voor de economie en de fysieke leefomgeving. In hoog tempo ontstaan alternatieve vormen van energieopwekking, wijzigt de energiedistributie en worden besparingsmaatregelen getroffen. Gemeenten kunnen vanaf 2021 de instrumenten van de Omgevingswet inzetten voor het realiseren van doelstellingen voor de transitie. Bijvoorbeeld door het juridisch vastleggen van koolstofbudgetten en het aardgasvrij en energiezuinig maken van bestaande wijken.
Emmeloord[/caption]
strategisch niveau. Maar wat is een goede visie volgens de Omgevingswet? De visie bevat de hoofdlijnen van de te bereiken kwaliteiten, de voorgenomen ontwikkelingen en de hoofdzaken van het integrale beleid worden vastgelegd. Zonder dat de wet het letterlijk voorschrijft, is de visie verweven met instrumentenmix: bij het benoemen van de kwaliteiten dient aandacht te zijn voor de uitvoering en de monitoring daarvan. De visie moet zowel strategisch, alsook resultaatsgericht en meetbaar zijn.
Harm Borgers, KokxDeVoogd[/caption]
Het vaststellen van een omgevingsvisie die strategisch, resultaatsgericht en meetbaar is, is een complex maar noodzakelijk proces voor het behalen van doelen voor de leefomgeving. Het is niet de bedoeling dat de omgevingsvisie al een concreet uitvoeringsprogramma bevat, maar wel dat wordt gestuurd op beoogde effecten voor bedrijven en burgers. Dan kan de omgevingsvisie ‘gevoeld’ worden. Zonder die sturingsambitie wordt de omgevingsvisie een lege huls, met doelen waar niemand tegen kan zijn omdat het niet leeft en niet gevoeld wordt. Dan wordt pas bij de uitvoering de pijn gevoeld en ontstaat de weerstand. Zo’n aanpak werkt niet, getuige de ervaringen met de doelstellingen voor windparken en de inpassing in de omgeving daarvan. Telkens moet je terug naar de onderhandelingstafel, terwijl concrete resultaten uitblijven.

Klimaatdoelstellingen
In het wetsvoorstel Klimaatwet worden klimaatdoelstellingen juridisch verankerd door per sector de maximale CO2-uitstoot vast te leggen, waarna dit plafond periodiek omlaag gaat. Deze koolstofbudgetten binden wel de rijksoverheid, maar hebben geen directe juridische binding voor bedrijven, burgers en decentrale overheden. In feite is het koolstofbudget een “omgevingswaarde”, die het klimaatbeleid van een juridische status voorziet. De volgende stap is dat deze omgevingswaarde juridisch bindend wordt doorvertaald naar burgers en bedrijven. Hiermee wordt de ambitie uitvoerbaar. De beleidscyclus en de instrumenten van de Omgevingswet bieden daarvoor handvatten, dus de praktijk is binnenkort aan zet.Instrumentenmix
De Omgevingswet heeft als doel een duurzame ontwikkeling van de fysieke leefomgeving. Sturen op omgevingskwaliteiten is de opdracht. Een kwaliteit is bijvoorbeeld een gezonde en levendige (binnen) stad, voldoende ruimte voor recreatie, energie- of een klimaatneutrale woonwijken. Maar wat betekenen die gewenste kwaliteiten voor de activiteiten van burgers en bedrijven? Wat betekent het bereiken van die kwaliteiten voor het benutten en beschermen van de fysieke leefomgeving? Daarop kan niet één antwoord gegeven worden: voor decentrale overheden is het een zoektocht naar het juiste evenwicht. Een evenwicht in de relatie tussen kwaliteit en activiteit, via de toepassing van een mix aan instrumenten van de Omgevingswet.Omgevingsvisie
De instrumentenmix begint bij het vaststellen van de omgevingsvisie. Die geeft kwaliteitsambities een juridische status op [caption id="attachment_6074" align="alignright" width="408"]
Botsen van kwaliteiten
Neem als voorbeeld de ambitie van veel gemeenten om energieneutraal te worden. Dat betekent dat moet worden ingezet op het opwekken van duurzame energie. Die ambitie heeft effecten op de fysieke leefomgeving, met direct en indirect ruimtegebruik. Het opstellen van windturbines en zonne-akkers heeft fysiek ruimtebeslag tot gevolg, terwijl de ruimte schaars is. Het indirecte ruimtegebruik heeft effecten zoals landschappelijke verstoring, geluid, slagschaduw die een aantasting kunnen zijn van het woon- en leefklimaat. De omgevingskwaliteiten duurzame energie en een prettig woon- en leefklimaat kunnen dus met elkaar botsen. Die botsing is ook denkbaar bij de ambitie om de CO2-uitstoot van bedrijventerreinen te reduceren. Als het beleidsdoel wordt uitgewerkt tot een regel voor bedrijven om minder CO2 te produceren of in duurzame productieprocessen te investeren dan kan dit belang van CO2-reductie botsen met de ambitie van een aantrekkelijk ondernemingsklimaat in de gemeente. Daar waar doelen en belangen botsen, moet worden nagedacht over het gewicht van elk belang en het evenwicht tussen de doelen en belangen. Die weging brengt met zich dat criteria nodig zijn om de belangen te prioriteren, zoals investeringskosten, effectiviteit, snelheid, maatschappelijk draagvlak en de mate waarin nadelen beperkt worden. Zo ontstaat een afwegingskader waarmee de uitvoering kan bepalen welk criterium doorslaggevend is in een concrete situatie. Als het concreet wordt, blijkt hoe de visie en het afwegingskader doorwerken in andere instrumenten, zoals het stellen van regels in het omgevingsplan. De omgevingsvisie is daarom het noodzakelijke voorwerk voor een goed omgevingsplan.Sturingsambitie
[caption id="attachment_6076" align="alignright" width="226"]