Huisvestingsvraagstukken en (ver)bouwprojecten vereisen steeds meer een integrale benadering op het gebied van duurzaamheid. Voor zo’n integrale benadering is zowel de rol van de opdrachtgever, het inkoopproces voor opdrachtnemers als een functionele uitvraag essentieel.
Het bouwen en renoveren van gebouwen en woningen heeft een aanzienlijke impact op het milieu en de leefomgeving. Door duurzaamheid te integreren in het ontwerp, de bouw en het beheer van gebouwen, kan deze impact worden verminderd. Een integrale benadering omvat verschillende aspecten, zoals het verminderen van energieverbruik, het gebruik van duurzame materialen, het verminderen van afval en het bevorderen van een gezond binnenklimaat. Ketenpartners moeten zich bewust worden van de noodzaak van duurzaamheid in huisvestingsvraagstukken, door samen te werken en duurzaamheid te integreren in de gehele strategie en processen.
Uit de startblokken
Opdrachtgevers kunnen op verschillende manieren geholpen worden om hierin stappen te maken. Cruciaal hierbij zijn de nodige informatie en kennis voor het ontwikkelen van haalbare business cases, toegang bevorderen tot expertise over wendbare oplossingen, stimulerende maatregelen en ketensamenwerking te bevorderen.
Bijvoorbeeld: opdrachtgevers moeten zich bewust zijn van de (in)directe impact van hun ambities en beslissingen op de leefomgeving. Het ontwikkelen van een business case die de voordelen van een op duurzaamheidsgerichte aanpak en de mogelijke gevolgen van het niet toepassen van duurzame oplossingen op tafel legt kan hierbij helpen. Daarnaast worden projecten steeds complexer waardoor opdrachtgevers en -nemers vaker tijdens de aanbesteding belangrijke inschattingen moeten maken, terwijl op dat moment nog niet alle benodigde informatie voorhanden is. Zo kan een perfecte oplossing op een later moment niet juist of minder geschikt blijken en om aanpassing vragen. Het is daarom cruciaal de juiste ketenpartners aan te trekken om duurzame oplossingen tijdig te identificeren en adaptief te implementeren.
Circulair denken
Het duurzaamheidsvraagstuk roept in basis ook vragen op met betrekking tot materiaalgebruik en circulariteit. Daarmee is een circulaire aanpak een belangrijk onderdeel van duurzaamheid in huisvestingsvraagstukken en (ver)bouwprojecten. Daarmee ligt de nadruk op het sluiten van kringlopen en het maximaliseren van de levensduur van materialen en gebouwen. Een circulaire aanpak gaat dus verder dan het verminderen van de impact op het milieu, maar richt zich op het creëren van een gesloten systeem waarin grondstoffen, materialen en gebouwen worden hergebruikt en gerecycled.
Simon de Ruig
Zo vertelt Simon de Ruig, projectmanager bij Draaijer, hoe een circulaire projectaanpak opdrachtgevers kan helpen de uitrol van duurzaamheidsambities te accelereren.
“Circulair denken is een aanpak waarmee je waarde toevoegt door te focussen op de levenscyclus van huisvesting, financiële waarde, maar ook belangrijke waarden als milieu-impact, welzijn en flexibiliteit.”
Hij benadrukt hierbij dat het niet uitmaakt in welke levensfase een huisvesting(project) zich bevindt: “Je kunt altijd circulariteit toepassen.”
Een circulaire aanpak vereist samenwerking tussen verschillende partijen, zoals ontwerpers, aannemers en leveranciers. Door samen te werken en kennis te delen, kunnen kringlopen worden gesloten en kan de duurzaamheid van gebouwen worden verbeterd. Simon ligt toe hoe samenwerkende partijen de vertaalslag naar de praktijk maken:
“Onderzoek van Trancibo (uitgevoerd door de TU Delft en de VU) toont aan dat er verschillende barrières en dynamieken meespelen in circulaire projecten. Zo is partnerschap dat gebaseerd is op gelijkwaardigheid, transparantie en vertrouwen een essentiële voorwaarde bij het realiseren van een circulair project. Dat noem ik het ‘Ecosysteem’ denken, waarin je moet streven naar optimale samenwerking en symbiose.”
Hoe helpt ‘Ecosysteem’ denken kansen benutten en duurzaamheidsambities realiseren?
“Het Ecosysteem gaat vooral over gedrag. Waar we traditioneel bij huisvestingsprojecten vooral bezig zijn met strak formuleren van eisen en borgen dat partijen zich daaraan houden, zien we dat we meer impact kunnen maken als we open vragen stellen en kansen proberen te benutten. Dit vraagt een andere benadering tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers en heeft gevolgen voor bijvoorbeeld inkoopprocessen.”
Het creëren van een ecosysteem vereist een holistische benadering waarbij verschillende stakeholders worden betrokken. Bijvoorbeeld, het identificeren van de belangrijkste belanghebbenden die een rol spelen in het ecosysteem en daarbij vooral ook te begrijpen wat hun doelen en belangen zijn en hoe ze kunnen bijdragen aan het ecosysteem. Uiteindelijk moet er samengewerkt kunnen worden dus een gezamenlijke doelstellingen formuleren, communiceren zal belangrijk zijn om de samenwerking en coördinatie te bevorderen.
We vroegen aan Simon hoe hij als praktijkexperts met deze elementen omgaat in de praktijk.
“Een methode die hier mogelijk bij helpt is de leidraad Circulair inkopen van CB’23 toe bij aanbestedingstrajecten. Bijvoorbeeld, bij de Bouwteamaanbesteding voor de Energiehub050 waar de markt is uitgedaagd om een integraal plan te maken voor een verplaatsbaar gebouw op basis van geformuleerde gebruiksdoelstellingen, duurzaamheidsambities en circulaire strategieën binnen een taakstellend budget. Dit resulteerde in drie totaal verschillende inschrijvingen, waarbij de winnende inschrijving boven verwachting van de opdrachtgever presteerde.
Ook passen we steeds vaker Pitchsessies toe om innovatieve partijen de kans te geven zich te presenteren aan de opdrachtgever en gebruikers van het gebouw. Zo wordt er bij de nieuwbouw van Hogeschool Windesheim in Almere een sessie georganiseerd waar leveranciers hun oplossing voor bio-based materialen kunnen pitchen. Zo leggen we verbinding tussen leveranciers en producenten enerzijds, en aannemer en ontwerpers anderzijds.
De directere betrokkenheid van de opdrachtgever en gebruikers in deze fase is absoluut een meerwaarde.
Nog een mooi voorbeeld is het Swettehûs, een circulair icoon in Friesland. We hebben hier de basis gelegd voor een goed werkend ecosysteem. Een belangrijke rol voor ons was het formuleren van de circulaire ambitie, het vormgegeven en uitvoeren van de unieke bouworganisatievorm (bouwteam onder UAV-gc) en het aanbestedingstraject. Hierbij is naast de circulaire ambitie ook de focus gelegd op samenwerking.
Ik ben ervan overtuigd dat duurzaamheid en circulariteit altijd waardevol bijdragen aan organisatie- en huisvestingsdoelen. En met de juiste projectaanpak kun je ambities waarmaken en toch grip houden op kosten.”
Meer informatie:
- Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met Simon de Ruig (projectmanager bij Draaijer).
- Uw vragen naar aanleiding van dit artikel kunt u mailen aan secretariaat@ppsnetwerk.nl
- Meer weten? Houd onze opleidingen & events >> in de gaten!