Innovatieve, duurzame investeringsstrategieën voor de ontwikkeling en revitalisatie van (stedelijke) gebieden en het mobiliseren van belanghebbenden
Het mobiliseren van belanghebbenden, visie-gedreven planning en flexibiliteit zijn essentiële aspecten in de bouwsector die de weg banen naar duurzame en levendige gemeenschappen. Deze beweging is ingegeven doordat ze rekening houden met de lokale context, gemeenschappelijke doelen nastreven en toekomstbestendige oplossingen bieden. Door deze benaderingen te integreren in bouwprojecten, kunnen gemeenschappen gedijen op lange termijn, zowel op sociaal, economisch als ecologisch vlak.
In dit artikel delen we strategische ‘best practices’ van praktijkexperts die deelnemen aan het promotieonderzoek* over het inrichten van multi-stakeholder samenwerkingen bij complexe projecten.We richten ons specifiek op innovatieve, duurzame investeringsstrategieën voor de ontwikkeling en revitalisatie van (stedelijke) gebieden. Het mobiliseren van belanghebbenden, visie-gedreven planning en flexibiliteit zijn cruciale elementen die in deze strategieën geïntegreerd moeten worden om duurzame en levendige gemeenschappen te creëren.
De weg naar robuuste projecten
Wat maakt de bovengenoemde aspecten cruciaal voor bouwprojecten? Hiervoor zijn verschillende redenen:
- Gemeenschappelijk eigenaarschap: door belanghebbenden actief te betrekken in het besluitvormingsproces, kan er inzicht worden verworven in de diverse behoeften, belangen en perspectieven. Daarmee kan nauwkeuriger rekening worden gehouden met de lokale context, sociale aspecten en doelen. Dit creëert een gevoel van eigenaarschap en betrokkenheid, wat bijdraagt aan het succes en de duurzaamheid van de projecten.
- Met een visie-gedreven planning kan er een gedeelde toekomstgerichte visie worden ontwikkeld voor de gemeenschap. Deze visie dient als leidraad bij de ontwikkeling van infrastructuur, gebouwen en openbare ruimtes, met aandacht voor aspecten zoals energie-efficiëntie, groenvoorzieningen, mobiliteit en sociale inclusie. Door een visie-gedreven aanpak te hanteren, kunnen gemeenschappelijke doelen worden nagestreefd en kan de duurzaamheid en levendigheid van de gemeenschap worden bevorderd.
Behoeften en omgevingsdynamieken kunnen en zúllen veranderen. Het integreren van flexibiliteit in bouwprojecten, zoals modulaire ontwerpen en aanpasbare ruimtes, maakt het mogelijk om in te spelen op toekomstige veranderingen en nieuwe eisen. Dit zorgt voor efficiënt gebruik van middelen en maakt het gemakkelijker om te reageren op veranderende behoeften.
Duurzame Transformatie: Betrekken, plannen en flexibiliteit
Als voorbeeld nemen we een project waarbij een gebied in een grote Nederlandse stad moet worden getransformeerd tot een sociaal-cultureel centrum, waarbij duurzaamheid en levendigheid centraal staan. Om dit succesvol aan te pakken, is het van belang om de principes van het mobiliseren van belanghebbenden, visie-gedreven planning en flexibiliteit toe te passen.
Behoeften en omgevingsdynamieken kunnen en zúllen veranderen.
Bij projecten in deze categorie is het raadzaam om klein te beginnen en eerst lokale ondernemers, onderwijsinstellingen, culturele organisaties en andere belanghebbenden te betrekken. Door thematische discussies en gesprekssessies te organiseren, kan de dynamiek van het gebied worden blootgelegd en kunnen belangrijke aandachtsgebieden worden geïdentificeerd, zoals werkgelegenheid, veiligheid en gezondheid. Op deze manier kunnen organische programma’s worden ontwikkeld die inspelen op de specifieke behoeften en aspiraties van de gemeenschap. Het is belangrijk om vanaf de vroege stadia van het project de belangen van betrokkenen af te stemmen en belanghebbenden actief te betrekken.
In plaats van overhaast te werk te gaan en direct alle partijen erbij te betrekken, is het essentieel om te investeren in het organiseren van het administratieve proces en de gemeenschapsontwikkeling die daarmee gepaard gaat. Het proces moet beginnen met visie- en strategievorming, waarbij de gewenste buurt en de relatie met de rest van de stad helder in kaart worden gebracht. Dit legt een stevige basis voor financiering en samenwerking met belanghebbenden.
Door het mobiliseren van belanghebbenden, het toepassen van visie-gedreven planning en het integreren van flexibiliteit in het project, kan de transformatie van het gebied tot een duurzaam en levendig sociaal-cultureel centrum succesvol verlopen. Het betrekken van de gemeenschap, het identificeren van aandachtsgebieden en het afstemmen van belangen zorgen voor een breed gedragen aanpak die inspeelt op de behoeften en aspiraties van de gemeenschap.
Burgerparticipatie: een uitdaging vol mogelijkheden
Beeld: RVB/Bas Kijzers
Het overgangsproces van gemeentelijke betrokkenheid naar het stimuleren van initiatieven door burgers en bewoners kan een uitdaging zijn. Het ontbreken van adequate burgerparticipatie kan leiden tot een gebrek aan legitimiteit en acceptatie van het project. Burgers kunnen zich buitengesloten voelen en het gevoel hebben dat hun stem niet wordt gehoord, wat kan leiden tot weerstand, wantrouwen en zelfs juridische uitdagingen. Daarnaast kan burgerparticipatie waardevolle inzichten, kennis en expertise van de lokale gemeenschap opleveren. Als deze input wordt genegeerd, kunnen er gemiste kansen ontstaan voor innovatieve oplossingen, verbeterde besluitvorming en efficiënte uitvoering van het project.
Daarom is het essentieel om te voorkomen dat programma’s worden opgelegd en in plaats daarvan burger- en marktparticipatie te bevorderen. Een goede manier om burgerparticipatie tot stand te brengen is door een inclusief en participatief proces te creëren waarin burgers actief betrokken zijn bij besluitvorming en de uitvoering van projecten. Hier zijn enkele ‘best practices’:
- Vroegtijdige betrokkenheid: Betrek burgers al in de vroege stadia van het project, nog voordat belangrijke beslissingen worden genomen. Dit stelt hen in staat om bij te dragen aan de probleemdefinitie, doelstellingen en ontwerpopties. Door regelmatige interacties en kennisuitwisseling tussen de eigen interne organisatie en belanghebbenden kan een diepgaand begrip van het gebied en zijn dynamiek worden verkregen. Dit stelt het projectteam in staat om gedegen inzicht te krijgen in sociale, culturele en economische dimensies waardoor plannen beter aansluiten bij de vraag.
Een iteratieve aanpak zorgt voor een dynamische en participatieve ontwikkelingsomgeving.
- Creëer laagdrempelige toegankelijkheid: Zorg ervoor dat de participatie openstaat voor alle burgers, ongeacht achtergrond, leeftijd, geslacht of sociaaleconomische status. Stimuleer actief de deelname van diverse groepen om ervoor te zorgen dat verschillende perspectieven worden gehoord. Het gebruik van een combinatie van participatiemethoden kan hierbij helpend zijn om verschillende groepen burgers te bereiken en hun input te verzamelen. Dit kan variëren van openbare bijeenkomsten en workshops tot online platforms, enquêtes en focusgroepen. En,
- Transparante communicatie: Zorg voor duidelijke en begrijpelijke communicatie over het project, inclusief doelstellingen, voortgang en besluitvormingsprocessen. Maak relevante documenten en informatie toegankelijk. Daarnaast is het essentieel regelmatig te communiceren met de betrokken burgers. Geef tijdig terugkoppeling over hoe hun input wordt gebruikt. Toon waardering voor hun bijdragen en geef updates over de voortgang van het project.
- Faciliterende rol: Zorg voor een faciliterende rol voor de overheid of andere betrokken partijen, waarbij zij burgers ondersteunen bij het begrijpen van complexe kwesties, het delen van informatie en het nemen van gezamenlijke beslissingen.
Het ontbreken van adequate burgerparticipatie kan leiden tot een gebrek aan legitimiteit en acceptatie van het project.
- Capaciteitsopbouw: Bied indien nodig ondersteuning en training aan burgers om hun betrokkenheid te versterken, bijvoorbeeld door middel van workshops of informatiebijeenkomsten over relevante onderwerpen.
- Het behouden van momentum binnen de gemeenschap is een andere belangrijke factor om burgers betrokken te houden bij het project. Door het uitvoeren van kortetermijnprojecten die aansluiten bij de directe behoeften van de bewoners, kan de energie in de regio behouden blijven en blijvende steun worden gegarandeerd. Deze iteratieve aanpak creëert een dynamische en participatieve ontwikkelingsomgeving.
- Betrek de (lokale) markt tijdig: Het is eveneens van cruciaal belang om te voorkomen dat de betrokkenheid van de gemeente leidt tot gevoelens van weerstand en dictatuur bij de markt. Daarom is het noodzakelijk om de (lokale) markt in staat te stellen een rolverantwoordelijkheid te nemen binnen het project. Door op het juiste moment een dialoog en een tenderproces te organiseren, daag je de markt uit om de taak op zich te nemen. Dit bevordert een gevoel van eigenaarschap en creëert ruimte voor de betrokkenheid.
Tot slot is het belangrijk om flexibel te zijn en open te staan voor nieuwe benaderingen en ideeën. De wereld verandert voortdurend en worden we geconfronteerd met complexe uitdagingen zoals klimaatverandering en verstedelijking. Door innovatief te denken en samen te werken, kunnen creatieve oplossingen worden gevonden die zowel de leefbaarheid van steden verbeteren als bijdragen aan een duurzame toekomst. Het organiseren van dit proces en het creëren van een breed draagvlak, zijn daarbij cruciaal om projectresultaten te optimaliseren. Het volstaat niet meer om louter goede plannen te maken. Er moet ook voor voldoende participatie onder alle stakeholders worden gezorgd.
*Promotieonderzoek: Multi-stakeholder samenwerkingen bij complexe projecten
Mami Veza is een promovendus aan de Tilburg University, faculteit organisatiewetenschappen. Haar onderzoek richt zich op de uitdagingen en successen op het gebied van samenwerking bij complexe projecten en ze bestudeert de rol van opdrachtgevers en opdrachtnemers. Voor haar onderzoek heeft Mami regelmatig gesprekken met professionals uit diverse functies en sectoren, waaronder de bouw, zorg, ICT, verduurzaming, infrastructuur en mobiliteit. Via PPS Netwerk Nederland deelt ze de inzichten die ze heeft opgedaan in een reeks artikelen, waaronder dit artikel.
Voor meer informatie over het projectonderzoek en/of deelname daaraan en toepassing van de onderzoeksresultaten op uw eigen projecten neemt u contact op met mami.veza@ppsnetwerk.nl
Opleiding ‘Projectgunning 2.0 door betekenisvolle dialogen’
- Op 10 oktober 2023 vindt de opleiding ‘Projectgunning 2.0 door betekenisvolle dialogen’ plaats, waarin u o.a. leert over het aanmoedigen van marktparticipatie. Het programma en aanmelding vindt u hier >>.
Over PPS Netwerk Nederland
PPS Netwerk Nederland is een onafhankelijk kennisplatform dat zich richt op Professioneel Projectmanagement en Samenwerking bij complexe opgaven. Het platform ondersteunt ongeveer 20.000 opdrachtgevers en opdrachtnemers door het ontwikkelen van organisatiemodellen en het delen van ervaringen op verschillende thema’s, zoals multi-stakeholder samenwerking, teamsamenstelling, communicatie, visie- en strategievorming, vraagarticulatie, contractmanagement, aanbesteding en selectie, en de uiteindelijke realisatie en exploitatie van projecten.
PPS Netwerk Nederland speelt een actieve rol in het ondersteunen en faciliteren van projectpartners uit verschillende sectoren rondom de bovengenoemde vraagstukken. Neem voor meer informatie contact op via secretariaat@ppsnetwerk.nl
Lees ook: